توضیح:

انتشار یادداشت حاضر به معنای تأئید تمام ارزیابی های مندرج در آن نیست. به ویژه در مورد تحریم فلزات ایران توسط آمریکا ما در یادداشت دیگری به موضوع خواهیم پرداخت. گزارش حاضر زاویه دید آلمان، به عنوان قدرت مسلط اروپا، و مشکلات آن را روشن تر می کند.

تحریریه سایت

تشدید منازعه حول ایران تلاش های آلمان را برای اعمال سیاستی مستقل در برابر سیاست های جهانی تامین کننده منافع آمریکا دچار خدشه نموده است. تهران بعد از بیانیه دونالد ترامپ مبنی بر اعمال اقدامات تنبیهی علیه همه کشورهایی که از ایران نفت می خرند، اولین واکنش خود را اعلام کرد. بر این اساس ایران این حق را برای خود قائل است تا در صورتی که طرف های قرارداد برجام از انجام تعهداتشان در برابر ایران سر باز زنند و از فروش آزاد کالاهایش خودداری کنند، به غنی سازی دوباره اورانیوم روی آورد. در حقیقت این موردی است که زیر تهدیدهای تنبیهی آمریکا قرار دارد. تلاش های برلین برای نجات مبادلات تجاری ایران با یک ماشین مالی در شکل یک بورس مبادلاتی نتیجه نداده است. واشنگتن در این میان تهدیدهای دیگری را علیه این ماشین("INSTEX") وارد بازی کرده است. وزیر امور خارجه آلمان هایکو ماس علی رغم اینکه تحریم های تجاری ناقض برجام است، گفت که ایران باید قرارداد اتمی را به طور کامل اجرا کند. در این فاصله ترامپ با تحریم های جدید باز هم فشارها را تشدید کرده است.

تحریم نفت

دولت ترامپ در روزهای گذشته تهاجمش علیه ایران را همزمان به دو شیوه تشدید کرده است. اول این که از ابتدای این ماه همه کشورها بدون استثنا باید تحریم ها علیه تهران را رعایت کنند و به خصوص نفتی از ایران نخرند. ایران اخیرا با فروش نفت بیش از 40 درصد درآمدش را کسب کرده است. با حذف کامل درآمد نفتی، ویرانی اقتصادی کشور را تهدید می کند. و هدف واشنگتن دقیقا دستیابی به همین است تا در نتیجه با شورش گرسنگان رژیم را سرنگون کند و نیروهای طرفدار آمریکا را به قدرت برساند.

اینکه دولت آمریکا قادر به خفه کردن اقتصاد ایران باشد معلوم نیست. پیش از هر چیز، چین و ترکیه علیه تهدیدات آمریکا که خرید نفت را مجازات می کند، اعتراض کرده اند. هند نارضایتی خود را نشان می دهد ولی اخیرا خرید نفت از ایران را آشکارا کاهش داده است: هند در ماه آوریل تقریبا یک سوم کمتر از ماه مارس و بیش از نصف از آوریل سال 2018 از ایران نفت وارد کرده است. تورپاس(TÜPRAŞ) بزرگترین پالایشگاه نفتی ترکیه دیروز اعلام کرد که واردات نفت از ایران را به صفر تقلیل می دهد. کشورهای اتحادیه اروپا از مدت ها پیش واردات نفت از ایران را متوقف کرده اند. این که ایران چه مقدار نفت می تواند در "بازار خاکستری" بفروشد نامشخص است.

مبارزه با اینستکس

این نیز در شمار ابهامات است که آیا طرح آلمان، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا برای سر پا نگه داشتن تجارت با ایران با کمک ماشین مالی "INSTEX" ("Instrument in Support of Trade Exchanges") موفق خواهد شد یا نه. تاکنون اینستکس با شکست مواجه شده است (نگاه کنید به گزارش جرمن فارین پالیسی در این مورد) [1].  بروکسل اعلام کرده که حجم معاملات مالی خود را به میزان قابل توجهی بالا خواهد برد و علاوه بر آن تلاش خواهد کرد تا تجارت با ایران را افزایش دهد. با این حال واشنگتن گام هایی هم علیه اینستکس در نظر گرفته است. به طوری که یک مقام ارشد وزارت دارایی آمریکا خاطرنشان کرد که شرکت های ایرانی که در چارچوب اینستکس با کشورهای اتحادیه اروپا همکاری دارند با قواعد ( FATF -Financial Action Task Force  که در سال 1989 در پاریس پایه گذاری شد و باید مانع پولشویی می شد و از سال 2001 به بعد باید از تامین مالی تروریسم جلوگیری می کرد)- تطابق ندارند. موضوع دوم بویژه به این دلیل با آن مرتبط است که دولت ترامپ اخیرا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده است. از آن جا که سپاه پاسداران شامل یک امپراتوری عظیم اقتصادی است، این طبقه بندی، گزینه های جدیدی را ارائه می کند که در تجارت با ایران کارشکنی بوجود آورد. این همکار وزارت دارایی آمریکا گفت که از هر فرصتی برای ممانعت از تجارت ایران استفاده خواهیم کرد.[2]

دیپلماسی کشتی های توپدار

در کنار حق ویژه جهانی آمریکا در اعمال مجازات برای واردات نفت ایران، واشنگتن به دومین و همین طور جدیدترین تهدید نظامی مبادرت ورزیده است. دولت ترامپ علاوه بر ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن، که در هر حال باید به سمت خاورمیانه می آمد، و اما هم اکنون به سرعت [به منطقه] احضار شده، اسکادرانی از بمب افکن های B52 را به بهانه "تهدیدات" نامشخص ایران به منطقه فرستاده است. به این ترتیب خطر درگیری نظامی بالا می گیرد.

ناقضین غربی توافقنامه

ایران هم اکنون واکنش نشان داده است؛ نه به این دلیل که از سوی واشنگتن به طور فزاینده ای تحت فشار قرار گرفته است بلکه پیش از هر چیز به این دلیل که موافقتنامه اتمی عملا بی اعتبار شده است: ایالات متحده رسما آن را نقض کرده است؛ کشورهای اروپایی تجارت با ایران را که به عنوان جبران پایان برنامه اتمی ایران پذیرفته شده بود، تحت فشارهای آمریکا به شدت کاهش داده اند و خرید نفت را به طور کامل متوقف کرده اند. حتی در مورد روسیه و چین این مسئله نامشخص است که دولت ترامپ نتواند با تهدید به تحریم سقوط مبادلات تجاری آن ها با ایران را تحت تاثیر قرار دهد.

حکومت ایران با توجه به این مسئله به امضا کنندگان توافقنامه اتمی 60 روز وقت داده است تا به انجام تعهدات تجاری خود بازگردند. هم اکنون در شروع کار، مازاد اورانیوم غنی شده فروخته نمی شود بلکه نگهداری می شود و در 60 روز آینده نیز باز هم ذخیره می شود. و رییس جمهور ایران حسن روحانی اطلاع داد که در صورتی که تا آن زمان تغییری در موقعیت رخ نداده باشد: "ما از قرارداد اتمی خارج نخواهیم شد بلکه از حق مشروعمان برای مخالفت با نقض قرارداد استفاده می کنیم"[4] روحانی اعلام کرد که به محض آنکه طرف های قرارداد دوباره تعهداتشان را عملی کنند ما هم این کار را خواهیم کرد.

معضل آلمان

برلین در منگنه قرار دارد. دولت آلمان از این رو به نفع توافقنامه اتمی موضع گرفت که فرصتی فراهم می کرد تا در کنار بازارهای کشورهای عربی دروازه های بازارهای ایران را برای صنایع آلمان باز کند. این مسئله درباره پتانسیل جذاب همه منطقه صادق است (گزارش جرمن فارین پالیسی) [5]. اخیرا دولت آلمان در مناقشه بر سر نقض قرارداد توسط دولت ترامپ، موضعی تهاجمی علیه واشنگتن اتخاذ نمود و مناقشه را به سنگ محکی برای ادعایش تبدیل نمود که سیاست جهانی را در "سطحی برابر" با واشنگتن به پیش ببرد.[6] [عصبانیت] برلین به این خاطر بود که در موقعیتی نیست که علیه تحریم های آمریکا، از تجارت با ایران و در این میان مبادله نفتی با آن دفاع کند. منفعت اقتصاد آلمان از مبادله با شرکت های آمریکایی خیلی قوی است.

دیروز وزیر امور خارجه آلمان هایکو ماس با احساسات زیاد اظهار داشت که: "ما می خواهیم توافقنامه را حفظ کنیم". با این وجود برلین هیچگاه تعهدات خود مبنی بر بنای همکاری اقتصادی با ایران  را عملی نکرده است. ماس در عین حال توضیح داد که برلین "انتظار دارد"، "که ایران توافقنامه را به طور کامل اجرا کند و آن هم بدون کم و کاست".[7] ماس روشن نکرد که چرا تهران باید مفاد قرارداد را رعایت کند، در حالی که قدرت های غربی این کار را نمی کنند.

 تحریم های بعدی

در این حال وضعیت باز هم وخیم تر می شود. دیروز رییس جمهور آمریکا دونالد ترامپ تحریم های جدیدی را اعلام کرد. بر آن اساس ایران اجازه نخواهد داشت دومین کالای صادراتی مهم خود، فلزات مختلف را صادر کند. ترامپ اعلام کرد که این [ممنوعیت] برای همه کشورها صادق است. بدین ترتیب واشنگتن می خواهد به خفه کردن اقتصاد ایران سرعت بخشد. تهران باید به تهاجم اقتصادی دیر یا زود واکنش نشان دهد. پایان کامل توافقنامه اتمی در حال نزدیک شدن است. اگر برلین نتواند مانع آن شود، اولین تلاشش برای آن که به لحاظ جهانی در برابر آمریکا قرار گیرد و در قامت قدرتی جهانی عرض اندام کند با شکست مواجه خواهد شد.

جرمن فارین پالیسی، 9 مه 2019

ترجمه تحریریه سایت

[1] S. dazu Sanktionskrieg um Irak (II).

[2] Francois Murphy: EU-Iran trade vehicle unlikely to meet anti-money-laundering norms: U.S. reuters.com 07.05.2019.

[3] Kyle Rempfer: B-52 bombers are off to rebuff Iran after threats to US troops; DoD won't say what those were. militarytimes.com 08.05.2019.

[4] Iran setzt Vertragspartnern 60-Tage-Frist. sueddeutsche.de 08.05.2019.

[5] S. dazu Wettlauf ums Iran-Geschäft.

[6] S. dazu Die Tauschbörse der EU.

[7] Außenminister Maas zur Wiener Nuklearvereinbarung mit Iran. Pressemitteilung des Auswärtigen Amts. Berlin, 08.05.2019.