چاد سفیر آلمان را به ایجاد تنش در دراخل کشور متهم کرده و او را اخراج می کند. با این حساب دیپلماسی آلمان در یکی دیگر از کشورهای ساحل نیز دچار بحران شده است.

با اخراج سفیر آلمان، چاد کشور بعدی ساحل است که به سمت رویارویی با کشورهای اتحادیه اروپا می رود. بر اساس گزارش ها، دولت در انجامنا [پایتخت چاد-مترجم] سفیر آلمان را به دلیل اظهاراتش متهم به دخالت در امور داخلی چاد کرده است. در مقابل، برلین از دیپلماتش دفاع می کند و از فعالیت هایش هم چون "الگو" تقدیر می کند، و در اقدامی تلافی جویانه به سفیر چاد در برلین دستور داده است تا خاک این کشور را ترک کند. روابط میان جمهوری فدرال آلمان و چاد بی اهمیت در نظر گرفته شده است: اما این کشور بخشی از فرانس آفریک، حوزه ی نفوذ مستقیم مستعمرات سابق فرانسه به شمار می آید، که برای مدت زمانی طولانی کنترل نئواستعماری خود را بر آن حفظ کرده است، این در حالی است که در ابتدا بُن و سپس برلین با وجود تلاش هایی که در این راستا انجام دادند هرگز موفق به ایجاد یک حوزه ی نفوذ قوی در این منطقه نشدند. افزایش تنش با انجامنا به دنبال شکست های جدی دیگری برای آلمان، فرانسه و اتحادیه اروپا در مالی و بورکینافاسو روی می دهد که نیروهای فرانسوی را که در این مناطق در حال عملیات نظامی بودند را مجبور به عقب نشینی کرده است. نفوذ قدرت های اتحادیه اروپا در ساحل رو به زوال است.

اخراج سفیرها

در 7 آوریل، دولت کشور چاد در آفریقای مرکزی، به سفیر آلمان، جان کریستین گوردون کریک، دستور داد تا این کشور را ترک کند- توجیه رسمی این اقدام "رفتار بی ادبانه" و "عدم رعایت آداب و رسوم دیپلماتیک" است. گزارش شده که کریک در گفت و گو ها از جمله با ساکنان اروپایی چاد، بارها دولت چاد را به تبعیض علیه آن بخش از جمعیت مسیحی کشور و ایجاد شکاف بین آن ها متهم کرده است. در انجامنا این به عنوان تلاشی برای دامن زدن به تنش در چاد تلقی شد[1].

وزارت خارجه ی آلمان این اتهامات را "کاملا غیر قابل درک" اعلام کرد [2] و پس از اخراج وی، که پیش از این به عنوان رئیس گروه عملیاتی ساحل در وزارت خارجه آلمان در نیجر خدمت کرده بود، به دلیل "کار مثال زدنی"اش تقدیر کرد[3]. در عوض دولت آلمان نیز به سفیر چاد دستور داد تا کشور را ترک کند-همان طور که مطبوعات فرانسوی تاکید کردند "سریعا"[4]. نمایندگی دیپلماتیک چاد در برلین یکی از تنها سه سفارت این کشور در اتحادیه اروپاست.

نمونه شاخص یک کشور فرانس آفریک

چاد نمونه شاخص یک کشور فرانس آفریک، یعنی یکی از مستعمرات سابق فرانسه، در نظر گرفته می شود [5]. طبق مطالعه ای که در این منطقه انجام شده، تداوم وابستگی نئواستعماری-حتی پس از استقلال رسمی-به واسطه ی "میزان بالایی از شبکه های رابط ها که دسترسی فرانسه به منابع و بازارها را در آفریقا تضمین می کند"، حفظ می شود [6]. این امر به نوعی "حیات خلوت"( pré carré) اشاره دارد که از طریق آن "فعالیت های نوچه پرورانه و فاسد"، "حفظ کنترل سیاسی و اقتصادی" را میسر می کند که همانا "رابطه ی استعماری"است[7]. داده های اقتصادی و اجتماعی نیز صحت گزاره های مزبور را تایید می کنند: چاد یکی از فقیرترین کشورهای جهان محسوب می شود، 2 میلیون نفر (از جمعیت حدودا 18 میلیون نفری) در معرض کمبود شدید مواد غذایی قرار دارند و طبق آمارهای برنامه غذایی جهانی، 42 درصد از جمعیت این کشور زیر خط فقر به سر می برند[8].

روابط اولیه

چاد در سال 1960 استقلال خود را از فرانسه به عنوان یک قدرت استعماری تحت شرایط فرانس آفریک به دست آورد. در همان اولین سال کسب این استقلال محدود، جمهوری فدرال آلمان (BRD) روابط دیپلماتیک خود را با این کشور جدید برقرار کرد[9]. پس از آن که دولت چاد، جمهوری دمکراتیک آلمان (DDR) را به لحاظ دیپلماتیک به رسمیت شناخت، بُن به صورت نمادین روابط خود را با آن به تدریج کاهش داد. زیرا یکی از پیامدهای "دکترین هالشتاینِ"(Hallstein-Doctine) BRD، این گونه بود که آلمان غربی ادعا می کرد که تنها نماینده ی مشروع مردم آلمان است، بنابراین آلمان غربی در سال های 1971 و 1972 هیچ سفیری در انجامنا نداشت. اگر چه روابط بین دو کشور به تعلیق در نیامد[10]. در سال 1972 "معاهده ی اساسی" میان دو کشور آلمان شرقی و غربی امضا شد که پس از آن ادعای آلمان غربی مبنی بر این که تنها نماینده ی مشروع مردم آلمان است، فاقد موضوعیت گردید.

اولین وقفه در روابط

در بهار 1974، شورشیان شمال چاد کارمند کمک های توسعه ی آلمان غربی، کریستوف استائیون، برادرزاده ی رئیس جمهور وقت آلمان، گوستاو هاینمان (SPD) را ربودند و همسرش، الفریده را کشتند[11]. برای آزادسازی استائیون، شبکه ی بین المللی دویچه وله-رسانه ای با تأمین مالی دولتی-پیامی را از شورشیان پخش کرد. در مقابل، دولت در انجامنا روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری فدرال آلمان قطع، و همه ی شهروندان آلمان غربی را از کشور اخراج کرد[12]. پس از پرداخت مبلغ 2.2 میلیون مارک آلمانی (حدودا 1.2 میلیون یورو)، شورشیان استائیون را آزاد کردند [13].

بازیچه ی برلین و پاریس

در چارچوب [مأموریت] EUFOR (نیروهای اتحادیه اروپا) و چاد/جمهوری آفریقای مرکزی در 2008-2009، بیش از 3000 سرباز در چاد مستقر شده بودند. بوندس وهر (ارتش آلمان[مترجم]) در آن زمان صراحتا اعزام نیرو را رد کرد زیرا آن ها از حکومت ادریس دبی ، رئیس دولت وفادار به فرانسه حمایت می کردند. سیاستمداران عالی رتبه ی آلمان غربی هم چون آنجلیکا بیر، سخنگوی حزب سبزها در پارلمان اتحادیه اروپا با بیان این که این "صرفا یک مأموریت فرانسوی با برچسب اروپایی است" از این امر انتقاد کردند[14].[مأموریت] EUFOR و چاد/جمهوری آفریقای مرکزی پس از یک سال فعالیت متوقف شد، زیرا گروهی از کشورهای اتحادیه اروپا-از جمله آلمان-از حمایت از این مأموریت خودداری کردند.

انسداد هر گونه روابط

به دلیل روابط نزدیک چاد با فرانسه، آلمان روابط بسیار محدودی با این کشور دارد. برای نمونه، طی سال های 2018 تا 2020، آژانس سرمایه گذاری خارجی و تجارت آلمان (gtai)، مقادیر بسیار ناچیزی را از حجم واردات و صادرات با این کشور ثبت کرده است. در 2018 آلمان تنها 1.3 میلیون یورو کالا از چاد وارد کرد[16]. هیمن اواخر، دولت آلمان اعلام کرد حتی پس از خروج بوندس وهر از مالی، به فعالیت های خود در منطقه ی ساحل ادامه می دهد. سونجا شولتزه، وزیر فدرال همکاری های اقتصادی دولت آلمان (SPD) از یک "ساحل نوین"سخن گفت که در آن "تعهد به سیاست توسعه حتی گسترش پیدا خواهد کرد" [17]. اما اخیرا، همکاری دو جانبه ی تکنیکی و مالی بین آلمان و چاد به حالت تعلیق در آمده است [18].

افزایش برخوردهای نظامی

از سال 2014، نیروهای مسلح منطقه ساحل (بورکینا فاسو، مالی، موریتانی، نیجر، چاد) در چارچوب سازمان G5 ساحل با یکدیگر همکاری کرده اند. ارتش چاد از کارآزموده ترین جنگجوها برخوردار است[19]. در جریان مأموریت بوندس وهر در مالی، نیروهای آلمانی و چادی ها با یکدیگر همکاری می کردند. به موازات مأموریتهای نظامی مصوبه اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد در مالی [با عناوین] -EUTM مالی و MINUSMA، از 2014 تا 2021-فرانسه نیز نیروهای خود را در چندین مستعمره ی سابق خود در غرب و آفریقای مرکزی با عملیات برخین وارد میدان کرد. در این زمینه، نیروهای فرانسوی با سربازان پنج کشور دولت های فرانس آفریک همکاری می کردند. پایه ی اصلی عملیات برای عملیات برخین در انجامنا قرار داشت[20]. فرانسه با به کارگیری چاد به عنوان عرصه ای برای نمایش عملیات نظامی، وابستگی های نئواستعماری خود را در سرتاسر منطقه ی ساحل تضمین می کند.

وابستگی مخاطره آمیز

در فوریه ی 2019، ارتش فرانسه تا حدی در جنگ داخلی چاد مداخله کرد که تأثیرات آن سال ها بعد مشهود شد. نیروهای فرانسوی به طور مستقل گروه های شورشی مخالف ادریس دبی رئیس حکومت اقتدرگرا که از سال 1990 در قدرت بود، را بمباران کردند. پیش از این، فرانسه معمولا بر حمایت از ارتش چاد متمرکز بود[21]. ادریس دبی، در آوریل 2021، بر اثر جراحاتی، در شرایطی که به طور واقعی هرگر مشخص نشد، فوت کرد. طبق روایت رسمی، او در جریان بازدید از خط مقدم جبهه در منطقه تحت کنترل شورشیان، زخمی شده بود. مهمت ادریس دبی ایتنو، پسر خوانده اش، موفق شد به عنوان رئیس شورای انتقال نظامی و سپس به طور دو فاکتو رئیس جمهور چاد شود. در ابتدا قرار بود که پس از 18 ماه حکومت نظامی، انتخابات برگزار شود، اگرچه در ماه اکتبر شورای انتقال نظامی دو سال به تعویق افتاد[22].

جرمن فارین پالیسی

19 آوریل 2023

ترجمه شهرام فلاح

https://www.german-foreign-policy.com/en/news/detail/9215

[1] Pourquoi Mahamat Idriss Déby Itno a renvoyé l’ambassadeur allemand. jeuneafrique.com 12.04.2023.

[2] Deutscher Botschafter ausgewiesen. taz.de 08.04.2023.

[3] Germany expels Chad’s ambassador in tit-for-tat response. dw.com 11.04.2023.

[4] Pascal Thibaut: L’Allemagne annonce à son tour l’expulsion de l’ambassadeur du Tchad. rfi.fr 12.04.2023.

[5] Xavier Hussein: Françafrique: Alive and Well in Franco-Chadian Relations. internationalaffairshouse.org 23.05.2021.

[6] Ian Taylor: France à fric: the CFA zone in Africa and neocolonialism, in: Third World Quarterly, Jg. 40 (2019), Nr. 6, S. 1064–1088 (hier: S. 1065).

[7] Maja Bovcon: Françafrique and regime theory, in: European Journal of International Relations, Jg. 19 (2011), Nr. 1, S. 5–26 (hier: S. 6/7).

[8] Chad’s junta delays elections by two years, allows interim leader Deby to stay in power. france24.com 02.10.2022. Sowie: Chad. wfp.org.

[9] Torben Gülstorff: Resetting the Relevance of the Berlin Wall – German Public Diplomacies on the African Continent During the Cold War, in: Óscar J. Martín García/Rósa Magnúsdóttir (Hgg.): Machineries of Persuasion – European Soft Power and Public Diplomacy during the Cold War, München 2018, S. 85–104 (hier: S. 90).

[10] Sonderbare Laufbahn, in: DER SPIEGEL 36/1978.

[11] Nathaniel K. Powell: The ‘Claustre Affair’ – A Hostage Crisis, France, and Civil War in Chad, 1974–77, in: Jussi M. Hanhimäki/Bernhard Blumenau (Hgg.): An International History of Terrorism – Western and Non-Western Experiences, Abingdon/New York (NY) 2013, S. 189–209 (hier: S. 194).

[12] Tschad weist alle Deutschen aus, in: DIE ZEIT 26/1974.

[13] Sonderbare Laufbahn, in: DER SPIEGEL 36/1978.

[14] See also Militär für Afrika (II).

[15] See also Transatlantische Front.

[16] Wirtschaftsdaten kompakt: Tschad. gtai.de Mai 2021.

[17] Weiter Anti-Terror-Kampf im Sahel. taz.de 10.04.2023.

[18] Deutschland und Tschad: bilaterale Beziehungen. auswaertiges-amt.de 14.04.2023.

[19] Philippe Leymarie: Frankreichs Krieg im Sahel, in: Le Monde diplomatique, 11.02.2021.

[20] Philippe Leymarie: Militärische Optionen, in: Le Monde diplomatique, 12.07.2018.

[21] Rémi Carayol: Die Rückkehr der Generäle, in: Le Monde diplomatique, 11.07.2019.

[22] Chad’s junta delays elections by two years, allows interim leader Deby to stay in power.