علیرغم گزارشهای متعدد در طول دهه گذشته درباره اختلافات بین ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان و ایالات متحده، به نظر میرسد روابط این دو کشور همچنان قوی است. اردوغان با وجود ادعاهای شدیداللحن علیه اهداف توسعه‌طلبانه اسرائیل، در عمل نه تنها اقدامی برای توقف نسل‌کشی فلسطینیان انجام نداده، بلکه با ادامه ارسال نفت و کالاهای دیگر به اسرائیل، عملاً به این جنایت کمک کرده است. ترکیه اکنون با عواقب دستگیری بزرگترین رقیب سیاسی اردوغان،‌ اکرم امام‌اوغلو شهردار استانبول به اتهام فساد و حمایت از تروریسم روبرو است. و این در خور توجه است که آمریکا و اتحادیه اروپا چه سکوتی در پیش گرفته‌اند. البته این دورویی بود اگر که آن‌ها به سرکوب آزادی بیان اعتراض می‌کردند اما این در گذشته مانعی در مقابل آن‌ها نبود. شبکه ایکس ایلان ماسک، توییتر قبلی، هم در حال کمک به اردوغان در امر سرکوب است همچنان که در گذشته هم این کار را می‌کرد .

رئیس‌جمهور ترامپ هفته گذشته با حمایت از اردوغان به او لطف بزرگی کرد و به آرامش بازارهای ترکیه کمک کرد. به گزارش بلومبرگ، خروج سرمایه های خارجی پس از دستگیری امام‌اوغلو احتمالاً ذخایر ارزی ترکیه را تنها در سه روز از ۱۹ تا ۲۱ مارس، ۲۶.۶ میلیارد دلار کاهش داد — هزینه سنگینی برای حذف یک رقیب سیاسی. این امر ذخایر خالص بانک مرکزی را تا پایان هفته گذشته به ۳۲.۴ میلیارد دلار رساند، همانطور که اقتصاددان سلوا بهار بازیکی نوشت:

«ترامپ از رئیس‌جمهور اردوغان تمجید کرد و انتظارات سرمایه‌گذاران را تأیید نمود که ترکیه پس از دستگیری و زندانی شدن اکرم امام‌اوغلو، شهردار محبوب استانبول و رقیب اصلی رئیس دولت، احتمالاً با فشار سیاسی خارجی کمی مواجه خواهد شد. ترامپ در معرفی تام باراک، بنیانگذار کلنی کاپیتال Colony Capital LLC و نامزد سفارت ترکیه، گفت: «[ترکیه] جای خوبی با رهبری خوب است.»

تأیید ترامپ از «انتظارات سرمایه گذاران مبنی بر اینکه ترکیه پس از دستگیری امام‌اوغلو احتمالاً با فشار سیاسی کمی از خارج مواجه خواهد شد» توضیح میدهد که چرا اردوغان اکنون برای تحکیم قدرت اقدام کرده است. پس از بیش از دو دهه حکومت، او به دنبال تغییر قانون اساسی است تا بتواند در انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری که حداکثر تا ۷ مه ۲۰۲۸ برگزار می‌شود، دوباره نامزد شود. همچنین شواهدی وجود دارد که او و اطرافیانش می‌خواهند حکومت را حتی پس از او در خانواده حفظ کنند. دستگیری امام‌اوغلو و سرکوبهای پس از آن به این هدف کمک می‌کند.

و اکنون غرب به او نیاز دارد. اروپا برای طرح دیوانه‌وار تشکیل ائتلاف برای ورود به اوکراین، به شدت به همکاری ترکیه نیازمند است. آنکارا پس از کمک به سرنگونی بشار اسد، نقش کلیدی در سوریه دارد. ایالات متحده نیز به کمک ترکیه برای محاصره ایران نیازمند است.

اصلی آیدین‌باش، یک همکار مهمان انستیتوی بروکلین در واشنگتن می‌گوید «اردوغان به خوبی لحظهٔ ژئوپلیتیکی را درک کرده است. اعلب گفته می‌شود که ترکیه در روابط خویش در حال گذار است (بیشتر کشورها اینطور نیستند؟). اخیراً گذارهای متعددی در حال وقوعهن. اجازه بدهید نگاهی بیندازیم.

تسهیل محدودیتهای دفاعی

در اکتبر گذشته، مدت کوتاهی قبل از تهاجم برای سرنگونی اسد، آمریکا و کشورهای دست‌نشانده اروپایی‌اش به‌طور ناگهانی تحریم غیررسمی چندساله متحدان غربی علیه ترکیه را لغو کردند که این تحریم‌ها مانع توسعه بخش دفاعی این کشور شده بود. بر اساس گزارش نوردیک مونیتور «در میان کشورهایی که برای ترکیه در زمینه خرید تسلیحات مشکل‌تراشی می‌کنند، آلمان پیشتاز است و مجوزهای صادراتی شرکت‌هایی که موتورها و سیستم‌های قدرت مورد نیاز ترکیه برای پروژه‌های داخلی را تأمین می‌کنند، مسدود کرده است.»

اکنون به پایان تحریم‌های رسمی صنایع دفاعی ترکیه که تحت قانون «مقابله با مخالفان آمریکا از طریق تحریم‌ها (CAATSA)» اعمال شده بود، نزدیک می‌شویم. این تحریم‌ها در سال ۲۰۲۰ توسط دولت ترامپ و پس از خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ ساخت روسیه توسط آنکارا در سال ۲۰۱۹، علیه ترکیه وضع شد. همچنین ترکیه از برنامه اف-۳۵ اخراج شد.

آنکارا مشتاق خروج از زیر بار این تحریم‌هاست — که واردات قطعات خاصی مانند نیمه‌هادی‌ها و ریزتراشه‌ها را مختل کرده‌اند — زیرا این تحریم‌ها به بلندپروازی‌های صنایع دفاعی ترکیه، از جمله پروژه‌های دفاع هوایی داخلی و جنگنده‌های ساخت داخل، آسیب زده است.

رویترز روز چهارشنبه پس از دیدار هاکان فیدان ، وزیر خارجه ترکیه، با مارکو روبیو ، وزیر خارجه آمریکا، گزارش داد که دو کشور در مسیر لغو تحریم‌های کاتسا CAATSA و بازگشت ترکیه به برنامه اف-۳۵ حرکت می‌کنند.

همچنین شایعاتی وجود دارد که اردوغان ممکن است به زودی برای نهایی کردن این توافق به آمریکا سفر کند.

در همین حال، آمریکا و اروپا هر دو بیش از پیش به ترکیه برای تولید تسلیحات متکی هستند. ارتش آمریکا اخیراً قراردادی ۴۳۵ میلیون دلاری با شرکت رپکون ترکیه امضا کرده است تا یک کارخانه تولید TNT در آمریکا طراحی، ساخته و راه‌اندازی کند که هدف آن تقویت ذخیره مهمات آمریکاست.

شرکت BAE Systems نیز اخیراً قراردادی با رپکون آمریکا Repkon USA امضا کرده است تا در توسعه و تولید مهمات پیشرفته همکاری کنند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که رپکون به‌ زودی حدود ۳۰ درصد از کل گلوله‌های توپ ۱۵۵ میلی‌متری ساخت آمریکا را تولید خواهد کرد. سال گذشته، پنتاگون ۱۱۶۰۰۰ گلوله مهمات از شرکت Arca Defense ترکیه خریداری کرد و انتظار می‌رود خریدهای بیشتری در سال جاری انجام شود. با این که پنتاگون به شرکت General Dynamics Ordnance and Tactical Systems (یک شرکت آمریکایی) قرارداد ساخت سه خط تولید قطعات فلزی پرتابه‌های ۱۵۵ میلی‌متری در تگزاس را داده است، اما این شرکت برای انجام کار به پیمانکاران فرعی ترکیه تکیه کرده است.

در حالی که همکاری دفاعی اتحادیه اروپا و ترکیه به دلیل مخالفت اعضایی مانند یونان و قبرس محدود شده است، برخی از کشورهای این بلوک به‌طور فزاینده‌ای در حال انعقاد قرارداد با آنکارا هستند. و از آنجا که اتحادیه اروپا به دنبال افزایش خرید تسلیحات به دلیل تهدیدات خیالی حمله روسیه و کاهش حمایت آمریکا است، ممکن است بیش از پیش به سمت ترکیه روی آورند.

موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در گزارشی به زمینه‌های این رابطه نوپا اشاره می‌کند:

«اگرچه فروش پهپادهای مسلح ترکیه پر سر و صدا و سودآور بوده است، اما صنایع دفاعی این کشور در سایر حوزه‌ها نیز موفقیت‌هایی داشته است. از بین چهار تولیدکننده اصلی وسایل نقلیه زرهی ترکیه، سه شرکت BMC ، Nurol Makina و Otokar قراردادهایی با مشتریان اروپایی بسته‌اند. مهم‌تر از همه، در اواخر سال ۲۰۲۴ ، شرکت Otokar قراردادی با رومانی برای تأمین ۱۰۵۹ دستگاه خودروی Cobra II 4×4 امضا کرد که اکثر آنها به صورت محلی تولید خواهند شد. در حوزه دریایی، موفقیت اخیر در پرتغال در امتداد قرارداد سال ۲۰۲۰ با اوکراین برای ساخت دو ناوچه بر اساس طراحی کلاس Ada (MILGEM) ترکیه قرار دارد.

فرصت‌های دیگری نیز در حال پیگیری است. در دسامبر گذشته، اسپانیا توافقنامه‌ای برای همکاری با ترکیه در ساخت یک هواپیمای آموزشی جت (به احتمال زیاد TAI Hürjet ) امضا کرد. گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن است که این توافق ممکن است بخشی از یک معامله بزرگتر باشد که در مقابل، هواپیماهای ترابری Airbus A400M اسپانیا به ترکیه تحویل داده شوند. اگرچه Hürjet در حال حاضر در مرحله نمونه‌سازی است، اما TAI ممکن است فرصت‌هایی نیز با سایر کشورهای نیازمند هواپیمای آموزشی جت پیدا کند. در جای دیگر، خرید شرکت بحران‌زده ایتالیایی Piaggio Aerospace توسط Baykar در دسامبر تأیید شد، با این امید که این خرید راهی برای ورود به بازار ایتالیا و اروپا فراهم کند.»

در جبهه پهپادی، ترکیه و ایتالیا ماه گذشته وارد یک مشارکت عظیم شدند. غول پهپادی ترکیه بایکار (متعلق به داماد اردوغان) در یک سرمایه‌گذاری مشترک ۵۰-۵۰ با شرکت لئوناردو ایتالیا برای تامین الکترونیک و رادارها همکاری می‌کند تا پهپادهای جدید و پیشرفته‌تری را هم در ترکیه و هم در ایتالیا تولید کنند. این همکاری "صدور گواهینامه برای فروش در بازار ۱۰۰ میلیارد دلاری اروپا در دهه آینده را تسهیل خواهد کرد."

نمی‌توانیم از ایده خودکشی‌گونه ماکرون-استارمر برای ورود به اوکراین نیز چشم‌پوشی کنیم. آنها برای جلب حمایت ترکیه به شدت تلاش می‌کنند. به گزارش Turkish Minute :

«بریتانیا و فرانسه پیشگام تشکیل یک ائتلاف موسوم به "coalition of the willing" از کشورهای حاضر برای کمک به اوکراین با ارسال تجهیزات و حتی نیروهای نظامی هستند. در این میان ترکیه به دلیل ارتش بزرگ، تولید پهپادهای در سطح جهانی و موقعیت نادر روابط دوستانه با هر دو طرف کی‌یف و مسکو ، شریک کلیدی محسوب می‌شود.»

آیا آنها امیدوارند که در صورت حضور نیروهای ترکیه و با توجه به روابط گرم آنکارا با مسکو، روسیه به آنها حمله نکند؟

پروژه محاصره ایران

آیا تمام این تسهیل تحریمها و لغو ممنوعیتهای غیررسمی می‌تواند نشان‌دهنده چیزی فراتر از تلاش ایالات متحده و اروپا برای همگامی با تولیدات نظامی روسیه باشد؟

شاید در آینده تقابلی بین «اسرائیل بزرگ» و «ترکیه بزرگ» رخ دهد، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد هر دو کشور زیر چتر ایالات متحده متحد شده‌اند با هدف بی‌ثبات کردن ایران. ترکیه مدتهاست با «محور مقاومت» به رهبری ایران و گروههای متحد با آن و یا تحت حمایت آن در سرتاسر خاورمیانه مخالف بوده است. همچنان که ما در نوشته‌ای پیشین اشاره کردیم کریدور ایران-عراق-سوریه یکی از اهداف مهم استراتژیک ایران برای دستیابی امن به مدیترانه بود.

نابودی سوریه توسط آمریکا-اسرائیل-ترکیه این هدف را از بین برد و ترکیه اکنون در تلاش است به چای آن پروژه های جدیدی را جایگزین کند مانند مسیری از طریق عراق.

تحولاتی نیز در قفقاز جنوبی در حال وقوع است که به نظر می‌رسد به سمت توافقی با حمایت آمریکا و اسرائیل بین ارمنستان، آذربایجان و احتمالاً ترکیه پیش می‌رود که عملاً ایران را در شمال خود منزوی خواهد کرد.

تهران نگران است که ترکیه و آذربایجان - از طریق زور یا مذاکره با ارمنستان که اکنون تحت نفوذ شدید واشنگتن است - کریدوری در ارمنستان در امتداد مرز ایران باز کنند. در صورت تحقق این طرح، تهران نفوذ خود بر هر دو را از دست خواهد داد، زیرا آذربایجان در حال حاضر برای ارتباط با منطقه جدا افتاده نخجوان به ترانزیت از طریق ایران متکی است و ترکیه نیز برای دور زدن ارمنستان به لجستیک ایران وابسته است. تهران به‌ ویژه از ایجاد کریدور توران ناتو هراس دارد که در آن غرب به دنبال اتصال دولت‌های دست‌نشانده فرضی در سراسر آسیای مرکزی است. دکتر والی کالِجی ، کارشناس تهران‌محور مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، می‌گوید:

«ایران ایجاد کریدور زنگزور را فراتر از دسترسی جمهوری آذربایجان به نخجوان می‌داند و معتقد است این کریدور دسترسی نظامی مستقیم ترکیه به عنوان عضو ناتو به قفقاز و غرب دریای خزر را فراهم می‌کند. در واقع، بخش قابل‌ توجهی از نخبگان و کارشناسان ایرانی بر این باورند که گسترش حضور ترکیه در قفقاز جنوبی، به‌ ویژه از طریق کریدور زنگزور، پان‌ ترکیسم را در منطقه تقویت می‌کند که تهدیدی مستقیم برای مناطق آذری شمال غرب ایران محسوب می‌شود.»

گام‌های صلح بین ترکیه و کردها نیز می‌تواند به عنوان بخش دیگری از این پازل، زمینه را برای پیشروی به سمت شرق توسط اسرائیل بزرگ ، ترکیه بزرگ و اسب تروای ناتو فراهم کند.

در ژانویه گذشته درباره احتمال توافق بین ترکیه و آمریکا درباره مسئله کردی و لغو تحریم غیررسمی فناوری نظامی علیه ترکیه نوشتیم. این روند به‌ تدریج در حال پیشرفت است، چرا که محدودیت‌ها علیه آنکارا کاهش یافته و آمریکا کردهای تحت حمایت خود در سوریه را تشویق کرده تا با دولت القاعده‌ای دمشق به توافق برسند. رجب طیب اردوغان ، رئیس‌جمهور ترکیه که دولت او نقش مهمی در دمشق ایفا می‌کند، از این توافق حمایت کرد.

ترک‌تبارها، از جمله آذری‌ها، حدود ۲۰ درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی ایران، اکثریت جمعیت را آذری‌ها و کردها تشکیل می‌دهند. باکو گه‌گاه درباره حق تعیین سرنوشت در این مناطق سروصدا می‌کند، اما به‌ ویژه نئوکان‌های آمریکایی رویای استفاده از آذری‌ها و کردها برای بی‌ثبات کردن ایران را در سر می‌پرورانند.

راهبرد عاقلانه‌تر برای ترکیه احتمالاً چیزی شبیه به این خواهد بود (به نقل از بنیاد هریتج ):

«ترکیه، به‌ عنوان مثال، به نیروی مسلط جدید در سوریه تبدیل شده است. آنکارا اکنون می‌تواند به عنوان مسیری حیاتی عمل کند و تلاش‌های مسکو و تهران برای بازگشت به دمشق را تسهیل نماید. در عین حال، با به قدرت رسیدن متحدان ترکیه در سوریه، وابستگی آنکارا به ایران و روسیه به میزان قابل‌ توجهی کاهش یافته است. با این حال، ترکیه احتمالاً با احتیاط در این آب‌ها حرکت خواهد کرد و از تحریک مستقیم روسیه و ایران پرهیز می‌کند. این احتیاط ممکن است شامل دادن فضای محدود به متحدان ایران باشد - تا زمانی که منافع اقتصادی ترکیه، به‌ ویژه تمایل آن برای انحصار در مسیرهای ترانزیت انرژی بین خاورمیانه و اروپا، کاملاً محافظت شود.»

اما این تحلیل به این نکته توجهی ندارد که اردوغان در سوریه لقمه‌ای بیش از حد توان خود برداشته است. همچنین، تندروهای توسعه‌طلب در ترکیه که در انتخابات اخیر تقویت شده‌اند، افرادی هستند که اردوغان باید رضایت آنان را حفظ کند.

در انتخابات ۲۰۱۸ و ۲۰۲۳ ، بزرگ‌ترین برنده‌ها ملی‌گرایان اسلامگرایی بودند که به برتری ترکیه باور دارند. حزب حرکت ملی (MHP) و حزب ایی Iyi در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۱ درصد آرا و ۹۲ کرسی مجلس را به دست آوردند. احساسات ضد پناهندگی و مشکلات اقتصادی در سال ۲۰۲۳ سهم این احزاب قوم‌گرای اسلامگرا را افزایش داد و آن‌ها همچنان تأثیر عمده‌ای بر سیاست خارجی ترکیه دارند. ارتباط تاریخی بین MHP و حمایت ترکیه از گروه‌های افراطی چندان پیچیده نیست.

MHP توسط آلپ‌ارسلان تورکش ، سرهنگ ارتش با ارتباطات به عملیات گلادیو [عملیات ضد کمونیستی گسترده تحت هدایت سیا در اروپا در دهه های بعد از جنگ دوم جهانی ازجمله شامل تشکیل شبکه‌های تروریستی و باندهای فاشیستی] تأسیس شد و با ارتباط تنگاتنگ با شبه‌نظامیان راست‌گرا مانند گرگ‌های خاکستری و مافیای ترکیه در نبردهای تحت حمایت سیا علیه چپ‌گرایان، کمونیست‌ها، کردها و علوی‌ها قدرت گرفت.

با باور به برتری ترکیه و هدف حکمرانی بر جهان عرب، این نیروها در بسیاری جهات روی دیگر سکه صهیونیسم هستند. آن‌ها اکنون جسورتر شده‌اند و به دنبال گسترش نفوذ خود هستند.

با توجه به همسویی روزافزون منافع آن‌ها با واشنگتن که در حال حاضر در رابطه با اردوغان رویکردی معامله‌گرانه دارد، بعید نیست که ترکیه تلاش کند تا با هزینه ایران، گام‌های بیشتری برای گسترش نفوذ خود بردارد.

کانور گالاگر

۳۰ مارس ۲۰۲۵

ترجمه تحریریه سایت با استفاده از هوش مصنوعی دیپ سیک

https://www.nakedcapitalism.com/2025/03/increasing-alignment-between-the-us-and-turkiye-means-trouble.html