27 آوریل 2018

برلین-مسکو-واشنگتن: جدال در مورد  زمینه های اقتصادی سیاست آمریکا در قبال روسیه در کنار تهدید به مجازات های گمرکی و درگیری های مربوط به ایران، پیشاپیش روی  مذاکرات امروز صدراعظم آلمان آنجلا مرکل و رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ سایه انداخته است. [و بر اساس آخرین اخبار رسیده که در جریان ویرایش این متن بطور محدود به بیرون درز کرده اند ، از قرار معلوم این ملاقات نتیجه ای مطلوب برای هیچ کدام از طرفین بهمراه نداشته است. تا اینجا بر اساس اخبار درز شده- و نه رسمی- فقط در امر افزایش فشار بیشتر بر روسیه و بالا بردن بیشتر بودجۀ نظامی آلمان هماهنگی وجود داشته. از قرار معلوم آنجلا مرکل قول افزایش مجدد بودجۀ نظامی آلمان در سال آینده – این بودجه در همین امسال به یک و نیم در صد درآمد ناخالص ملی افزایش داده شده بود- با مبلغی در همین حدود را به ترامپ داده است]

 دولت ترامپ از سوی دیگر نیز خواستار چشم پوشی برلین از خط گازی نرد استریم 2 است. درعمل این لوله ها آلمان را به مرکز اصلی توزیع گاز روسی در اروپا تبدیل میکنند. ازسوئی دیگر جدیدترین تحریمهای آمریکا بر علیه روسیه که بدون هماهنگی و نظرخواهی از برلین به تصویب رسیده اند، ضررهای قابل توجه ای به کنسرنهای آلمانی وارد خواهند کرد. جدال با آلمان در شرایطی شدت میگیرد که، سیاست آلمان در قبال روسیه در خود آلمان نیز روزبروز با مخالفتهای بیشتری روبرو میشود. در حالی که دولت آلمان رویۀ ستیزه جوئی خود در مقابل روسیه را تشدید میکند و مطبوعات نیز علنا برای آمادگی جنگیدن علیه روسیه تبلیغ میکنند، محافل اقتصادی بر رویۀ معتدلتری پافشاری میکنند، حتی برخی از سایستمداران با نفود بالا سخن از "خطر سومین و آخرین جنگ جهانی" میگویند.

"سختگیری بیشتر"

هم اکنون درتبیین سیاست در قبال روسیه در میان طبقۀ حاکمۀ آلمان از نقطه نظرات گوناگون مباحث بسیار شدیدی در جریان است. از یک سو دولت آلمان به سیاست مقابله جویانه خود در برابر روسیه شدت بخشیده است. پس زمینۀ آن عقب افتادن آلمان در مقابل روسیه در تمامی زمینه های مورد اختلاف دو کشور میباشد: برلین موفقیتی در زمینۀ جدال قدرت در اوکرائین نداشته، در سوریه هم آلمان بجرات نقشی را نتوانسته ایفا نماید در حالی که روسیه موفق به تحکیم قدرت سیاسی خود در دمشق گردیده است. متعاقبا برلین نیز بر فشارهای خود می افزاید. وزیر خارجۀ آلمان هایکو ماس اعلام کرده است، غرب "حوصله اش از روسیه کاملا به سررفته است" و متعاقب آن خواستار سختگیری بیشتری در مقابل مسکو شد."حالا به نقطه ای رسیده ایم که باید به صراحت بگوییم، ما در مورد قضیۀ اسکریپال، تصرف کریمه، حملات هکری و رفتار روسیه در سوریه خواستار ایفای سهم سازنده ای میباشیم – "ما برای این منظور مدتی طولانی منتظر بوده ایم"(1). "در مقابل پرزیدنت پوتین نباید ضعف نشان داد" با این جملات خانم وزیر دفاع اورسولا فان در لاین اعلام نمود:" خود شیرینی و انعطاف پذیری او را مهربانتر نخواهد کرد". ما باید "از موضعی قاطعانه و قوی" عمل نمائیم و در آینده با استحکام بیشتری نشان دهیم"(2). [از اقدامات آتی وی و دولت آلمان خرید صدها تانک جدید و استقرار آنها در مرز روسیه، هواپیماهای ترابری سنگین هرکولس، جانشینی صدها تورنادوی ارتش به بهانۀ خرابی دائمی آنها با جنگنده های اف-35، خریداری میلیاردی پهپهاد از آمریکا و فاینانس صد پهپاد جنگی هرون-تی پی از اسرائیل، خرید نیم میلیارد تسلیحات و تجهیزات ارتباطاتی- نظامی از اسرائیل،  خرید و ساخت رزمناوهای جدید تا اواسط سال 2020، ساخت سریع تانکهای نسل چهارم که توانائی برابری با تانک جدید روسی آرماتا 14 را داشته باشند و ...]

"آماده برای جنگ علیه روسیه"

در راستای این سیاست دولت آلمان تجاوز مثلث آمریکائی-فرانسوی- انگلیسی به تاریخ 14 آپریل به سوریه را که بروشنی بر علیه منافع روسیه هدف گیری شده بود، قاطعانه مورد حمایت قرار داد (3). کلان مطبوعات آلمان در جریان زمینه سازی برای این تهاجم نه تنها نابودی دولت سوریه بلکه جنگ علیه روسیه را بعنوان گزینه مطرح می کردند. سر مفسر گروه مطبوعاتی "ولت" [معروف به آکسل اشپرینگر فرلاگ، با بیش از پانزده هزار کارمند  بزرگترین مجتمع مطوعاتی اروپا بوده، مدافع بی چون و چرای ارزشها و نرمهای طبقه حاکمه، و ناشر پرتیراژترین، بی محتواترین و پروپاگاندیستی ترین ورق پاره به نام بیلد و بیلد ام زونتاگ] ژاک شوستر سه روز قبل از بمباران اعلام کرد، ما نبایست خود را فقط به بمباران خالی محدود کنیم، یک "جنگ بر علیه اسد بیش از آن بایست به این مسئله بپردازد که "آیا این رژیم فقط با یک حمله نظامی از بین می رود؟"(4) علاوه بر آن باید به این سوال جواب داد که "آیا آمریکائیها و اروپائیان آماده اند، با صدها هزار سرباز به این کشور رفته و در بدترین حالت بر علیه روسها و ایرانیان نیز بجنگند؟" . نباید نادیده گرفت که این خواست بررسی "آمادگی" مورد  نظر شوستر در رابطه با تصمیم گیری برای پیشبرد یک جنگ تهاجمی  نه علیه یک کشور "معمولی" بلکه یک ابر قدرت اتمی است.

تضاد

هم تشدید دشمنی و ضدیت با روسیه و هم اعلام بی پروای آمادگی برای جنگ، در درون طبقۀ حاکمۀ آلمان  مورد مناقشه هستند. دیتر کمپف رییس مجمع سراسری  صنایع آلمان (BDI) اظهار کرد: "ما نباید پلهای صحبت کردن با مسکو را ویران کنیم"، وی گفت: " فقدان گفتگو همچون دوران جنگ سرد به هیچ نتیجه ای نمی رسد".(5) . زمینۀ این اظهار نظر، موفقیتهای اخیر شرکتهای آلمانی در روسیه میباشد.(6) اظهاراتی مشابه نیز از جانب احزاب مطرح بویژه از بخش هایی از حزب سوسیال دمکرات  و دمکرات لیبرالها نیز شنیده می شود. بطور مثال قائم مقام حزب لیبرال و نائب رئیس مجلس آلمان از حزب لیبرال دمکرات ولفگانگ کوبیچی خواستار برچیده شدن قدم بقدم تحریمها علیه روسیه است. بتازگی و قبل از حملۀ خلاف عرف بین الملل علیه سوریه نیزتعداد زیادی از سیاستمداران با نفوذ با انتشار بیانیه ای خواستار "گفتگو بجای تشدید وخامت اوضاع" شدند. "با ببیشترین دلواپسی ما شاهد تشدید اوضاع بحرانی مابین روسیه و غرب هستیم." از جمله امضا کنندگان میتوان از هورست تلچیک، مشاور سابق صدر اعظم هملوت کهل و سردبیر سابق کنفرانس امنیتی مونیخ در سالهای  1999 تا 2008 و کمیسار سابق پارلمان اروپا از 1999 تا 2010 گونتر فرهویگن نام برد. "ما در این میان شاهد فاصله گرفتن خطرناکی بین طرفین هستیم". (7) "گرداب عمل و عکس العمل" روزبروز از"دلایل و مناسبتهای واقعی" بیشتر شده و  ما شاهد "اوج گیری وخیمی در ادبیات سیاسی و شکل گیری دشمن پردازی و دشمن هراسی در سیاست و مطبوعات" هستیم. در این میان اما موضوعی کم اهمیت تر از" جنگ سوم جهانی و آخرین جنگ" در میان نمیباشد.

ضررهای میلیاردی

جنبۀ دیگری که به سنگینی تمام این مباحث باری می افزاید واقعیت دور زدن وعدم هماهنگی با آلمان و اتحادیه اروپا از جانب دستگاه تصمیم گیری ترامپ در تحریمهای ضد روسی اخیر- بر خلاف دولت باراک اوباماست. این باعث بروزمشکلات جدی و سنگینی برای کنسرنهای آلمانی شده است. مطابق اطلاعات کمیتۀ شرق اقتصاد آلمان، بیش از 60 شرکت بزرگ آلمانی روابط بسیار در هم تنیده ای با شرکتهای تحت قیمومیت الیگارشهای روسی که اخیرا تحت تحریم قرارگرفته اند، دارند. این شرکتها در مقابل این انتخاب اجباری قرار گرفته آند که روابط بخشا چندین و چند سالۀ خود را قطع کنند.(8) معامله های به مخاطره افتاده بخشا حجمی بالای حداقل چندین صد ملیونی را دارا میباشند. از آن گذشته خطر باختن بازارهای روسیه برای همیشه به رقبای چینی واقعی تر از هر زمان دیگری است. در حالیکه در سال 2014 رشد بالای شرکت های آمریکایی به ضرر ماشین سازی آلمان در شرق تمام شد، اکنون تعرفه های گمرکی در ایالات متحده تهدید دیگری برای آنان است. بطور مشخص انجمن صنایع فلزی آلمان هشدار داد که تحریمهای اتخاذ شده برعلیه اولگ دریپاسک عواقب بسیار مخربی با خود به همراه خواهند داشت. دریپاسکا کنترل روسال -دومین تولید کنندۀ آلومینیوم در جهان- را در دست داشته  ویک سوم آلومینیوم و بخش عمدۀ نیاز صنعت آلمان درزمینۀ آلومینیوم دی اکسید برای مصارف صنعتی آلمان را تامین مینماید. بخاطر تحریمهای آمریکا صنعت آلمان دیگر امکان تامین آلومینیوم از روسال را نخواهد داشت. این باعث پیدایش تلاطمهای بنیادی در تمامی چرخۀ تولید آلمان میشود. نه تنها صنعت اتوموبیل سازی، بلکه در نهایت " امنیت تامین مواد عمومی، برنامه ریزیها و رشد کنترل شدۀ قیمتها" نیز درمعرض خطر میباشند.

 خط لولۀ استرتژیک

علاوه براین مجادله بر سر خطوط انتقال گاز نرد استریم 2 است که باعث صدور مستقیم و دو برابر گاز به آلمان و تحکیم جایگاه آن بعنوان مرکز توزیع اصلی در اروپا میشود. مخالفت با این امر از جانب آمریکا با جدیت دنبال میشود. علت آنرا از یک سو در این امر باید جست که آمریکا بطور جدی خواهان جلوگیری از تحکیم روابط و همکاری آلمان- روسیه است. از طرف دیگر هدف ترامپ فروش حجم بالائی از گاز فرکینگ آمریکا در بازار اروپا است، و به این خاطر گاز روسی بایست از بازار فروش اروپا عقب زده شود. تندروهای ضد روس در جبهۀ دولت و نیز حزب سبزها-اتحاد 90 نیز بر علیه خط لوله نورد استریم 2 موضع گرفته اند. [جالب است که حزب سبزها علیرغم ادعایش مبنی بر دفاع از محیط زیست و مخالفت با فراکینگ نفت و گاز در خدمت به این سیاست عمل می کند] دولت آلمان اما بنابراهمیت و نقش استراتژیک گاز روسی برای اقتصاد آلمان بر تحقق این پروژه پافشاری میکند.(10) بتازگی فراکسیون دولتی احزاب محافظه کار در مجلس خواستار اتمام سریع این پروژه شده و با این امر آخرین شبهه ها در مورد نارضایتی دولت آلمان از سیاست اتخاذ شدۀ آمریکا را برطرف کرد. این موضوع در دیدار امروز صدر اعظم آنجلا مرکل و رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ در دستور کار قرار دارد. این که دو طرف بتوانند در این مورد به توافقی دست یابند، روشن نیست.

جرمن فارین پالیسی

27 آوریل 2018

تحریریه سایت

منبع: Streit um die Russlandpolitik

[1] Matthias Gebauer: Mehr Härte wagen. spiegel.de 12.04.2018.

[2] "Anbiedern oder Nachgiebigkeit macht Putin nicht freundlicher". spiegel.de 21.04.2018.

[3] S. dazu Auf dem Weg in den Weltkrieg (II).

[4] Jacques Schuster: Ein Krieg dürfte nicht mit einem plumpen Symbolschlag beginnen. welt.de 11.04.2018.

[5] BDI-Präsident fordert Dialog mit Moskau. unternehmen-heute.de 19.04.2018.

[6] S. dazu Druck plus Profit.

[7] Dialog statt Eskalation. Frankfurter Allgemeine Zeitung 12.04.2018. Unterzeichner des Appells sind Helmut Schäfer (Staatsminister im Auswärtigen Amt 1987-1998), Edmund Stoiber (bayrischer Ministerpräsident 1993-2007), Horst Teltschik (Vorsitzender der Münchner Sicherheitskonferenz 1999-2008), Günter Verheugen (EU-Kommissar 1999-2010), Antje Vollmer (Vizepräsidentin des Deutschen Bundestages 1994-2005).

[8] Ost-Ausschuss der Deutschen Wirtschaft: Positionspapier: Neue US-Sanktionen gegen Russland - Auswirkungen auf die deutsche Wirtschaft. Berlin, 18.04.2018.

[9] Wirtschaftsvereinigung Metalle: Kurzposition US-Russlandsanktionen. Berlin, 23.04.2018.

[10] S. dazu Die deutsch-russische Erdölkooperation.