جرمن فارین پالیسی، 21 مه 2015

ترجمه تحریریه امید

امروز با آغاز کنفرانس "همکاری شرقی" در ریگا، اتحادیه اروپا جنگ قدرت خود با روسیه در شرق اروپا را ادامه می دهد. بحران اوکراین، نخستین نتیجۀ این جنگ قدرت، البته در برلین و دیگر پایتختهای اتحادیه اروپا به بحثهائی در باره تعدیل هائی تاکتیکی در "سیاست اروپائی در رابطه با همسایگان" دامن زده است، اما به هیچ تغییر نگرشی اصولی نیانجامیده است.

در عمل همان هدفی باقی می ماند که دولت آلمان آن را تحت عنوان "نزدیکی بی سابقه سیاسی و اقتصادی" فرموله می کند. فقط همراه برخی فرمولهای آرام بخش خطاب به روسیه. تماسهای دیپلماتیک فشرده ای در آستانه برگزاری کنفرانس بیش از همه با روسیه سفید (بلاروس) و گرجستان صورت گرفته است: اتحادیه اروپا میخواهد بلاروس را که مدتهای طولانی منحصرا با روسیه همکاری می کرد از مسکو جدا کند و گرجستان را که پیش از این قرارداد همکاری با اتحادیه اروپا را امضا کرده است، باز هم وارد رابطه ای تنگاتنگ تر کند. در همین حال در مولداوی جدال بر سر جهتگیری خارجی کشور افزایش می یابد.

نمایش قاطعیت

ایجاد "همکاری شرقی" از همان آغاز یعنی در سال 2009 با اعتراضات جدی طرف روسی مواجه شده بود. مسکو ابتکار اتحادیه اروپا برای تحکیم روابط با اوکراین، بلاروس، مولداوی، گرجستان و آذربایجان را به عنوان تثبیت منطقۀ نفوذ اتحادیه اروپا در شرق اروپا مورد انتقاد قرار داد. کارکنان وزارت خارجه روسیه در این باره هشدار می دادند که این سیاست دولتهای موضوع را ناچار به انتخاب بین اتحادیه اروپا و روسیه می کند.

همین انتخاب در سال 2013 اوکراین را تکه پاره کرد. با این همه اتحادیه اروپا بی واهمه بر همان رویکرد پافشاری می کند. شورای اتحادیه اروپا در رابطه با کنفرانس امروزی "همکاری شرقی" در ریگا پایتخت لتلند اعلام کرد که این دیدار به اتحادیه اروپا "این شانس را میدهد که قاطعیت خود در ادامۀ روابط نزدیکتر و حساب شده تر با همسایگان شرقی مستقل و متکی به خود را اثبات کند". [1]

 فرمولهای آرام بخش

دولت آلمان نیز همچنان برای دستیابی به "هدف نزدیکی بی سابقه سیاسی و اقتصادی" کشورهای "همکاری شرقی" با اتحادیه اروپا تلاش میکند. [2] با توجه به تحولات اوکراین دولت آلمان تنها تلاش می کند که این هدف را با فرمولهای آرام بخش لفظی خطاب به روسیه همراه کند. مثلا وزیر خارجه آلمان، فرانک والتر اشتاین مایر اظهار داشت: "آینده ای بهتر برای همسایگان مان در انتخاب بین یا این یا آن نیست، در هم این و هم آن است". [3] صدراعظم آلمان، آنگلا مرکل نیز در مارس 2015 در بیانیه دولتی اش در پارلمان الفاظی مشابه همین را انتخاب کرد. اما اتحادیه اروپا در مذاکرات پیمان همکاری خود با اوکراین دقیقا همین یا این یا آن را پیش برده بود. خوزه مانوئل باروسو، رئیس وقت کمیسیون اروپای واحد آن زمان با وضوح تمام اظهار داشته بود: "این یک تصمیم بر سر یا این یا آن است". [4]

در عمل تا امروز هم همین سیاست است. مثلا پس از آن که ارمنستان در مقابل فشار روسیه کوتاه آمد و وارد اتحاد گمرکی یوراسیا شد، برای وزارت خارجه آلمان دیگر انعقاد یک پیمان همکاری با این کشور موضوعیتی نداشت. گفته شد که: "عضویت در آن اتحاد گمرکی با یک قرارد آزادی تجارت با اروپا همخوان نیست".[5]

سرمایه گذاریهای مستقیم

فرانک والتر اشتاین مایر، همکار فرانسوی وی لوران فابیوس و وزیر امور خارجه وقت لهستان رادوسلاو سیکورسکی در آوریل 2014 در بیانیه مسترکی اعلام کرده بودند که امر مرکزی "همکاری شرقی" همان پیوند اقتصادی است: "حمایت اتحادیه اروپا باید بر رفرمهای ساختاری ای متمرکز شود که یک گذار دمکراتیک را تسهیل می کنند و محیط جذابی برای کارفرمایان و سرمایه گذاریهای مستقیم خارجی ایجاد کنند. همه ابزارهای مربوطه باید برای این امر بسیج شوند". [6]

پیمان های همکاری که 5 ماه بعد امضا شدند، لااقل در رابطه با گرجستان و مولداوی اولین موفقیتها را نشان می دهند: بین سپتامبر 2014 و آغاز سال 2015 حجم معاملات با اتحادیه اروپا در مقایسه با مقطع زمانی مشابه سال قبل برای هر کدام از این کشورها رشدی 20 درصدی را نشان می دهد.

ارلر در مینسک

در آستانه کنفرانس ریگا برلین و بروکسل بیش از هر چیز بر تماسهای دیپلماتیک خویش با بلاروس افزودند. این کشور داری یک اقلیت نیرومند روسی رابطه سنتی تنگتنگی با روسیه است. اما سیاست پوتین نسبت به اوکراین و افت اقتصاد روسیه نخبگان بلاروس را به سمت نزدیکی بیشتر با اتحادیه اروپا جهت داد. بروکسل همان سال قبل تفاهم نشان داد و برخی از تحریمهایش برعلیه بلاروس را در مقابل تضمین پرزیدنت آلکساندر لوکاشنکو برای آزادی یک ناراضی اپوزیسیون لغو کرد.

علاوه بر این بروکسل به بلاروس اجازه استفاده از اوراق قرضه به یورو را داد. بر اساس اطلاعات شرکت مشاوره ای "تیم اقتصادی آلمان در بلاروس  German Economic Team Belarus " که به دولت بلاروس مشاوره می دهد، مینسک علاوه بر آن اعلام کرد که پیوند ارز ملی خویش با روبل روسیه را شل کند. مینسک میخواهد روبل بلاروس را به سبدی از ارزها پیوند دهد که در آن 30 درصد از هر کدام از دو ارز یورو و دلار و تنها 40 درصد از روبل روسی تشکیل خواهد شد. [7] علاوه بر این اتحادیه اروپا نماینده ای از دولت بلاروس – شخص لوکاشنکو حضور نخواهد داشت – را به کنفرانس "همکاری شرقی" در ریگا دعوت کرده است.

گرنوت ارلر، هماهنگ کنندۀ همکاری دولت آلمان با روسیه و کشورهای همکاری شرقی، سؤالات مربوط به این موضوعات و همچنین روابط دوجانبه  را در آغاز ماه مه در مینسک با مقامات دولتی مورد گفتگو قرار داد. او همچنین در مراسم بزرگداشت 70مین سالگرد پایان جنگ در آنجا شرکت کرد. اما در جشن مرکزی پیروزی بر آلمان نازی در مسکو هم لوکاشنکو شرکت نکرده بود و هم مرکل.

بروتچاویلی در برلین

سیاستمداران آلمان با نمایندگان دولت گرجستان نیز در آستانه کنفرانس ریگا دیدار داشتند. در روز 5 مه اشتاین مایر سوسیال دمکرات میزبان تامار بروتچاویلی، وزیر امور خارجه گرجستان بود. او که قبلا به خاطر "مدرنیزه کردن قابل توجه دستگاه قضائی، اداری و مرزبانی" به تمجید از گرجستان پرداخته بود [8] حالا و در هنگام بازدید وزیر خارجه گرجستان بیش از همه از تصمیم دولت وی برای تبدیل گرجستان به یک تقاطع اصلی "جادۀ ابریشم" – راه تجاری ای که اروپا را به آسیای شرقی متصل می کند – استقبال کرد. امری که روسیه را از جاده ابریشم کنار خواهد گذاشت. بروتچاویلی نیز به سهم خود و با توجه به کنفرانس ریگا این انتظار را بیان کرد که اتحادیه اروپا باید اجبار ویزا برای شهروندان گرجی را بردارد و یا حداقل تسهیلاتی برای سفر آنان فراهم کند: "اقدامات مشخصی لازمند تا مردم منفعت اصلاحات را ببینند". [9] چنین اقدامی می تواند علاوه بر آن موقعیت گرجستان در منازعه با روسیه بر سر مناطق آبخازیا و اوستیای جنوبی را تقویت کند که خود را از تفلیس جدا کرده اند: "ما انتظار داریم که پاسپورت گرجی به این وسیله جذابتر بشود". [10] او تأکید کرد که در مولداوی رفع ممنوعیت ویزا توسط اتحادیه اروپا بر مردم ناحیه متمر ترانس نیستری تأثیر گذاشته است.

بازار آلترناتیوی برای فروش

دولت آلمان این اطلاعات را در پاسخ به یک سؤال فراکسیون پارلمانی حزب چپ تأکید کرده است: امکانات بهتر سفر "به ویژه به نفع مردم ترانس نیستری تمام شده است". [11] در رابطه با ممنوعیت ورود محصولات کشاورزی مولداوی از سوی روسیه پس از امضاء پیمان همکاری بین مولداوی و اتحادیه اروپا، دولت آلمان بر این نظر است که "در میان مدت اتحادیه اروپا بازار آلترناتیوی برای فروش این محصولات خواهد بود".

بروکسل از تلاشهای این کشور برای کمتر کردن وابستگی خود به انرژی وارداتی از روسیه، با در اختیار گذاشتن سوبسید حمایت می کند. اتحادیه اروپا تأمین مالی خط لولۀ بین لاسی Iasi و اونگنی Ungheni بین دو کشور رومانی و مولدوای را بر عهده گرفت. در سال گذشته کمیسر انرژی وقت اتحادیه اروپا، گونتراوتینگر، چشم انداز پول بیشتر برای امتداد آن خط لوله را هم اعلام کرده بود.

با همۀ این تلاشها میزان توافق با اتحادیه اروپا در مولداوی که افراد ارتش آن به طور مرتب در تمرینات آموزشی ارتش آلمان شرکت می کنند، از مدتی قبل در حال نزول است. زمینه این نارضایتی ها در اعمال الیگارش هائی است که خواهان متصل کردن کشور به اتحادیه اروپا هستند. [12] بنیاد کنراد آدناوئر، وابسته به حزب دمکرات مسیحی آلمان، با توجه به این تحول چنین موضع گرفته بود که نزدیکی مولدوای به اتحادیه اروپا "نمی تواند بدون یک سیاست اطلاع رسانی مؤثر برای مقابله با تردیدهای هنوز موجود در مردم مولداوی پیش برود". [13]

تهدید تنشی سخت

در حال حاضر یک افتضاح بانکی مولداوی را تکان داده است. در اعتراضات بر علیه فساد حاکم این اواخر صداهایی از وزن بیشتری برخوردار شده اند که خواهان پیوستن مولدوای به رومانی هستند. شکاف در این کشور که از بخش قابل توجهی روسی تبار برخوردار است، به این ترتیب عمیق تر می شود.

جنگ قدرتی که اتحادیه اروپا در شرق اروپا بر علیه روسیه پیش می برد، بعد از اوکراین حالا کشورهای دیگر را با تنشهای سخت تهدید می کند – مولداوی و احتمالا همچنین بلاروس. کنفرانس امروزی "همکاری شرقی" می رود که به این "رقابت برای ادغام" بیشتر دامن بزند.

منبع:

http://www.german-foreign-policy.com/de/fulltext/59119

http://politik-im-spiegel.de/fortdauernde-integrationskonkurrenz/

[1] Gipfeltreffen der Östlichen Partnerschaft in Riga. www.consilium.europa.eu.

[2] Die östliche Partnerschaft. www.auswaertiges-amt.de.

[3] Rede von Außenminister Frank-Walter Steinmeier im Deutschen Bundestag zur 2./3. Lesung zu den EU-Assoziierungsabkommen mit der Republik Moldau, Georgien und der Ukraine. www.bundestag.de 26.03.2015.

[4] Ukraine verspricht der EU rasche Reformen. www.welt.de 26.02.2013.

[5] Die östliche Partnerschaft. www.auswaertiges-amt.de.

[6] Die Partnerschaft mit den Nachbarn stärken: eine neue Dynamikt für die Europäische Nachbarschaftspolitik – Erklärung der Außenminister des Weimarer Dreiecks. www.auswaertiges-amt.de 01.04.2014.

[7] Wirtschaftsausblick Belarus. Ausgabe 2, Mai 2015.

[8] Rede von Außenminister Frank-Walter Steinmeier im Deutschen Bundestag zur 2./3. Lesung zu den EU-Assoziierungsabkommen mit der Republik Moldau, Georgien und der Ukraine. www.bundestag.de 26.03.2015.

[9], [10] Georgien fürchtet russische Annexion von Landesteilen. www.kleinezeitung.at 05.05.2015.

[11] Deutscher Bundestag, Drucksache 18/3790.

[12] S. dazu Moldawiens europäische Wahl.

[13] Das Assoziierungsabkommen zwischen der Republik Moldau und der Europäischen Union ist unterschrieben. www.kas.de 04.07.2014.